مدتی این مثنوی تأخیر شد: وجه تاخیر افتادن در تصنیف مثنوی از مصراع ثانی معلوم شد که برای ظهور أسرای که لایق افاضه باشدأ مهلت می یابد که در آن ایام ملت استفاضه از مستفیض کریم کرده، باز متوجه به خلق شده، به امر مفیض افاضه کند و در نفحات الانس وجه فتور در نظم مثنوی چنین مذکور است، که چون دفتر اول تمام شده اهلیه مولانا حسام الدین از این عالم رحلت کردند پس در طلب وی مثنوی را فتوح واقع شد. پس حضرت مولوی قدس الله سره عنان تألیف کشیدند که تالیف به طلب مولانا حسام الدین بود. ۲ – قوله: تا نزاید بخت نو فرزند نو: یا لفظ بخت به فتح باء به معنی طالع و لفظ تو بنا به معنی مخاطب یعنی تا تزاید بخت تو ای مخاطب و یا به نون به معنی جدید عبارت از بخت تازه و این کلام تمثیل است مر بخت نیک را این محصول مطلب از انکشاف اسرار و مرتب شدن نظم آن اسرار در عبارت مثنوی به زن حامله که زاید ولد و شیر شیرین از دی برآمدن گیرد و یا تشبیه بخت به حامله باشد و انکشاف اسرار به ولادت ولد و آمدن آن اسرار در نظم به شیر شیرین و با آنکه بخت به ضم باء به معنی شتر باشد.
