مقدمه – خسرو اول که در تاریخ به لقب (انوشکی روان) یعنی جاویدان روان معروفست، مطلع در خشانترین دورۀ عهد ساسانی است. در روایات شرقی خسرو اول (مدت پادشاهی ۰۳۱۲۷۹م). نمونه دادگری است، و مؤلفان عرب و ایرانی حکایات بسیار در وصف جد و جہد او برای حفظ و بسط عدالت نقل کرده اند که داستان او و پیرزن از آن جمله است . توضیح اینکه در مجاورت ایوان کسری پیرزنی خانه داشت که نمیخواست خانه اش را به کسری بفروشد، انوشیروان آن خانه را به حال خود باقی گذاشت تا ستمی بر پیر زن وارد نشود و موجبات ناراحتی و رنجش او فراهم نگردد ، در حالی که در میدان جلوی ایوان بواسطه آن خانه نقصی ایجاد شده بود که پنهان نبود.۱ ثعالبی نیشابوری می نویسد: «خسرو اول نمونه جوانمردی و رحمت بود. بدو خبر دادند که یکی از عاملان او بیش از آنچه مقرر است به تجمل و تعیش می پردازد. خسرو در جواب گفت : (شما چه وقت رودخانه ای……